Essay

K3: Vrolijk zingende meisjes met paardenstaartjes, of de kern voor geweldig muziekonderwijs?

Kennis, kunde en kick. Dé belangrijkste aspecten van het muziekonderwijs van tegenwoordig. In een ideale muziekles komen ze alledrie aan bod. Leerlingen weten een hoop van muziek af en leren ook steeds meer bij, ze maken muziek en krijgen er een kick van. Geweldig toch?

Maar vroeger was het beter!?
Muziekonderwijs is ongeveer net zo oud als de muziek zelf. Vroeger was het al zo dat muziek mondeling of schriftelijk werd overgedragen, dit gebeurt nog steeds bij primitieve volkeren. In de middeleeuwen lag muziekonderwijs voornamelijk in de handen van kloosters en kerken. Later was het heel normaal dat rijke ouders beroepsmuzikanten betaalden om hun kinderen les te geven. Muziekonderwijs was dus vooral weggelegd voor kinderen met rijke ouders.

In de jaren ´30 wordt door muziekpedagoog Willem Gehrels de volksmuziekschool opgericht, met de gedachte: ´muziekonderwijs moet voor ieder kind toegankelijk zijn´. Zijn doel was kinderen van minder vermogende ouders de gelegenheid te bieden muziekles te volgen. Hij deed baanbrekend werk op gebied van de muzikale vorming van kinderen. Zijn Methode Gehrels was één van de eerste complete didactische zangmethodes voor het onderwijs, uitgaand van zingen van volksliederen en strevend naar een algemeen muzikale vorming van het kind.

Echte muzieklessen komen pas na de Tweede Wereldoorlog. Op de basisschool begint het met een muziekuurtje in de kleuterklassen, en later worden muziekscholen steeds toegankelijker.

In 1971 dient zich een nieuwe reeks muziekonderwijskundige vernieuwingen aan. Muziek wordt een eindexamenvak, er wordt gebruik gemaakt van grafische notaties, de popmuziek wordt steeds meer gewaardeerd, muziek wordt een maatschappelijk verschijnsel en muziek wordt een vorm van expressie. De Gouden Eeuw voor de muziek dus!
In het voortgezet onderwijs wekte muziek steeds minder zorgen op bij de schoolleiding, in het basisonderwijs was de situatie helaas nog niet opgeklaard. Te weinig geld, een politiek die het nog niet eens was over de noodzaak van muziekles in het basisonderwijs en te weinig beschikbare middelen. De vicieuze cirkel bleef nog even doorgaan.

Vanaf de jaren ’80 waren er weer nieuwe, opwindende ontwikkelingen. Minister Deetman zorgt er met enorme bezuinigingen voor dat alle leuke dingen de jaren ’70 om zeep worden geholpen. De studie ‘Schoolmuziek’ wordt steeds meer uitgekleed. Daar gaat de kennis over muziek. Zo wordt het toch nooit kunde en kick?

Hoe is het dan nu?
Tegenwoordig gaat het beter met het Nederlandse muziekonderwijs. Muziek is steeds vaker een eindexamenvak, de meeste leerlingen krijgen al muziekles in de eerste klassen van de basisschool en de opleiding tot muziekdocent wordt een steeds vaker gekozen studie. Muziek is in het middelbaar onderwijs zelfs een verplicht deel van de basisvorming geworden. Toch lukt het sommige scholen niet om muziekles te geven wegens financiële tekortkomingen, maar dit wordt weer gecompenseerd door de vele muziekscholen. Het niveau van de kennis en kunde op muzikaal gebied is dus nog niet optimaal. Maar, er wordt aan gewerkt.

Groei. Wanneer wordt de economie nou eindelijk eens volwassen?
Nu u deze historische schets van het Nederlandse muziekonderwijs heeft gelezen, valt u misschien op dat de problemen in het muziekonderwijs vaak liggen aan bezuinigingen en de economie. Vaak hebben scholen te weinig geld om goede muzieklessen mogelijk te maken. Jammer, vind ik persoonlijk. ‘Want muziek is belangrijk voor de persoonlijkheidsontwikkeling’, zegt professor Hintz, ‘general manager’ van de YAMAHA Muziekschool in Zwolle. ‘Muziek kan veel sociale problemen oplossen of tenminste verzachten. In klassen waar regelmatig muziekonderwijs wordt gegeven zijn er vaak weinig leerlingen die uit de boot vallen en zijn de leerlingen over het algemeen evenwichtiger, toleranter en voorzichtiger in de omgang met anderen. En juist deze eigenschappen kan de huidige maatschappij goed gebruiken.’, aldus professor Hintz.
Dus waarom zou de politiek zo’n probleem maken van alle economische zaken rondom muziekonderwijs? Natuurlijk, soms kan het niet anders, maar wat mij vooral ook stoort, is het feit dat problemen niet opgelost worden. Soms is er eindelijk een oplossing, maar die valt na een tijdje alweer in het water. Dit is ook zo met onderwijs in het algemeen. Elke keer moeten er weer bezuinigingen komen, omdat de overheid z’n eigen schulden anders niet kan betalen. Dit is vreemd, want onderwijs is zo belangrijk. Misschien zit de volgende generatie topadvocaten en geweldige doctoren nu wel op de basisschool, maar is er later geen geld voor hen om naar een goede school te gaan.
Wat mij betreft mag de politiek geen bezuinigingen meer doen op het onderwijssysteem, omdat deze ernstige gevolgen kunnen hebben voor het niveau van het onderwijs: de kennis en de kunde gaat hierdoor omlaag.

Dit is een mooie dag om knopen door te hakken
Kick, hoort dat bij muziekonderwijs? Is het niet veel belangrijker om dingen te leren en te kunnen, dan dat je er voldoening van krijgt? Wat mij betreft is de kick het belangrijkste doel van een muziekles.
Net heeft u gelezen dat het in het Nederlandse muziekonderwijs van vroeger vooral draaide om de kennis en de kunde, men leek de kick toen nog niet belangrijk te vinden. Hoeveel men wist van muziek en wat ze ermee konden was veel meer aan de orde. Het deed er niet toe of het leuk was. Misschien is dit ook één van de redenen waarom muziekonderwijs niet de grootste prioriteit op scholen was. Persoonlijk denk ik dat muziek zo vaak werd gezien als ‘een onbelangrijke hobby’ of ‘iets voor mensen die niks beters te doen hebben’.
Waarom is ‘kick’ voor mij dan zo belangrijk? Zie het als een vicieuze cirkel. Kennis wordt omgezet in kunde en hiervan krijg je een kick. Door die kick wil je meer leren en doen, en als dit weer lukt, krijg je weer een kick. Zo is de cirkel weer rond.

En/en: Het kan WEL
K3, kennis, kunde, kick. Ze staan los van elkaar, maar ze verbinden elkaar ook. Voor mij is de volgorde kennis-kunde-kick.
Een grote fout die vaak wordt gemaakt door muziekdocenten, is het overschatten van de kennis die leerlingen over muziek hebben. Leerlingen weten soms niet wat ze nou precies aan het doen zijn. Erg jammer, want ze kunnen zoveel leren van de muzieklessen. Maar als ze eenmaal de goede kennis beheersen, kunnen ze dit omzetten in kunde. Door muziek te maken kunnen de leerlingen kijken of ze de informatie hebben begrepen. De docent blijft nog steeds coach en helpt waar nodig. Als de leerlingen uiteindelijk snappen waar ze mee bezig zijn en het ook lukt, komen we aan bij punt drie op de lijst: de kick. De voldoening die je krijgt van muziek maken en begrijpen wat je doet. Briljante vondst, K3!

Leve het hiernumaals
De kern van muziekonderwijs: jezelf zijn, laten zien wat je in huis hebt en nog meer kennis vergaren om dit later weer te kunnen omzetten in kunde. Muziekonderwijs moet beter worden, het is zo jammer als je zoiets moois bij de leerlingen weghaalt.
Wat ik als muziekdocent in wording heb gemerkt bij mijn stage op de middelbare school, is dat de leerlingen zo blij worden van muziek. Zo graag willen laten zien wat ze kunnen en hebben geleerd. Zoveel meer waardering krijgen voor verschillende muziekstijlen. En nog het belangrijkste van muziekonderwijs: het is uniek. Bij geen enkel ander vak kun je jezelf en je emoties zo goed uiten.

En dat maakt het zo geweldig.


Bronnenlijst:
Internet:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Muziekonderwijs
http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Gehrels
http://www.yamahamuziekschoolzwolle.nl/index.php?page=wonderlandmuziek

Artikel uit de reader:
‘COOL’- Job ter Steege

Aantal woorden: 1206